AR-GE ve TEKNİK DESTEK MÜDÜRÜ
Elektronik devrelerde kullanılan en eski ve yaygın malzemelerden biri olan röleler alçak gerilim ile yüksek gerilimi anahtarlamayı sağlayan elektromekanik bir malzemedir. Alçak gerilim tarafında bulunan bobine enerji verildiğinde yüksek gerilim tarafında bulunan mekanik kontak hareket ederek yüksek gerilim tarafını iletime geçirir. Aynı seviyedeki gerilimlerde de yüksek akımları anahtarlamak için kullanılabilir. Röleler aynı zamanda iki devreyi bir birinden izole etmek için de kullanılabilir. Yüksek güç ve akım anahtarlaması için kullanılan genellikle bobini 220V şebeke gerilimi ile çalışan röleler kontaktör olarak isimlendirilir. Elektronik PLC sistemlerinin henüz yaygın olmadığı zamanlarda röleler otomasyon devrelerinde de kullanılıyordu.
Rölelerin çalışma prensibi basit olmasına rağmen uygulama alanına göre oldukça fazla çeşide sahiptir. Temel olarak mekanik ve elektronik olmak üzere 2’ye ayrılabilir. Mekanik röleler hareketli parçaları olduğu için zamanla yıpranarak özelliklerini kaybedebilir, elektronik röleler ise yarı iletken malzemeden yapıldıkları için kullanım ömürleri mekanik röleye göre oldukça uzundur. Özellikle çok hızlı anahtarlama yapılan veya uzun çalışma ömrü gerektiren uygulamalarda elektronik röle daha avantajlıdır. Mekanik röleler ise elektronik röleye göre daha yüksek akım ve gerilim değerleri sağlayabilir. Rölelerin kontakları farklı kombinasyonlarda olabilir. N.0. (Normally Open) röle bobini enerjilenmediği zaman kontağın açık olduğunu, N.C. (Normally Close) Röle bobini enerjilenmediği zaman kontağın kapalı olduğunu ifade eder. Röle kontak kombinasyonları 1 FORM A, 1 FORM B, 1 FORM C olmak üzere 3 farklı şekilde ifade edilir.
“Röle seçimi yapılırken kullanılacak yük tipi göz önünde bulundurulmalıdır.”
1 FORM A:
2 pinli kontaktır, röle bobini enerjilenmediği zaman 2 pin arası açık devredir. Bobin enerjilendiği zaman kısa devre konuma geçer.
1 FORM B:
2 pinli kontaktır, röle bobini enerjilenmediği zaman 2 pin arası kısa devredir. Bobin enerjilendiği zaman açık devre konumuna geçer.
1 FORM C:
3 pinli kontaktır, röle bobini enerjilenmediği zaman COM (ortak pin) ile N.C. pini arası kısa devre, N.O. pini açık devredir. Röle bobini enerjilendiğinde COM ile N.O. pini arası kısa devre N.C. pini arası açık devre olur. Röle enerjilendiği zaman kontaklar konum değiştirir ve bu konumunu koruyabilmesi için sürekli enerji altında kalması gerekir. Akım tüketiminin önemli olduğu tasarımlarda bu bir sorun teşkil eder. Bu sorunun önüne geçilmek için latch tipi röleler geliştirildi. Latch tipi rölelerin kontak konumunu değiştirmek için sadece tetik vermek yeterlidir sürekli akım tüketimine ihtiyaç yoktur. Tek bobinli ve çift bobinli olmak üzere 2 tip latch röle mevcut. Tek bobinli olan latch röle, 2 pinli bir bobine sahip olup kontak değiştirmek için bobine gelen gerilimin kutuplarını değiştirmek gerekir. Örneğin 1+ 2 – yönünde kontak çekiyor ise (SET konumu) 1- 2+ yönünde kontağı bırakacaktır (RESET konumu). 2 bobinli olan latch rölede ise 3 pin bulunur. Ortadaki pin ortak pindir, diğer pinlerden birisi kontağı çektirirken (SET konumu) diğeri kontağı serbest bırakır (RESET konumu).
Röle seçimi yapılırken kullanılacak yük tipi göz önünde bulundurulmalıdır. Rezistif, endüktif ve kapasitif olmak üzere 3 farklı yük tipi mevcuttur. Özellikle kapasitif yüklerde röle seçimi önemlidir. Devrede yüksek kapasitif bir yük varsa ilk enerji geldiğinde nominal akımdan çok daha yüksek bir inrush
akımı oluşacaktır, eğer kullanılan röle inrush akıma dayanıklı değil ise röle kontakları birbirlerine yapışabilir. Röle kontaklarında kullanılan materyal bu özelliği belirler. Röle üreticileri bu tür uygulamalar için özel röleler üretiyor. Özdisan Elektronik yıllardır kalitesini kanıtlamış olan Panasonic markası
ile müşterilerine hem mekanik hem de elektronik röle çözümleri sunmaktadır.
