Günümüzde enerji depolama sistemleri, yenilenebilir enerji kaynaklarının artması ve elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla birlikte giderek önem kazanmaktadır. Türkiye’nin önde gelen enerji depolama sistemleri üreticilerinden biri olan ASPİLSAN Enerji, bu alanda yenilikçi ve öncü bir rol oynamaktadır. Uzun yıllara dayanan tecrübesiyle pil üretimi, batarya koruma ve yönetim devreleri, elektronik kart üretimi gibi alanlarda faaliyet gösteren ASPİLSAN Enerji, son dönemde önemli bir faaliyet alanı olarak enerji depolama sistemlerinin tasarımı ve üretimi üzerinde yoğunlaşmaktadır. ASPİLSAN Enerji Genel Müdürü Ferhat Özsoy ile bir araya gelerek şirketin faaliyetleri hakkında konuştuk.
ASPİLSAN Enerji’yi kısaca tanıyabilir miyiz? (Ana faaliyet alanları, istihdamı, Ar-Ge personeli, iştirakleri, tesisleri, ortaklık yapısı…)
Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın bir kuruluşu olan ASPİLSAN Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası yaşanan tecrübelerden yola çıkılarak Kayserili hayırsever vatandaş ve kuruluşların yaptığı bağışlarla 2 Nisan 1981 tarihinde Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde kurulmuştur. ASPİLSAN Enerji’nin başlıca faaliyet alanları arasında pil üretimi; telsiz, silah sistemi, termal sistem, robotik, tıbbi cihaz ve iha bataryaları, batarya blokları; uçak ve helikopter aküleri; elektrikli araç bataryaları; raylı sistem bataryaları; enerji depolama sistemleri; şarj cihazları; batarya koruma ve yönetim (bms) devreleri; elektronik kart üretimi; test, laboratuvar ve mühendislik hizmetleri var. Li-iyon pil, Ni-CD akü hücresi ve yaklaşık 300 çeşit batarya sisteminin tasarım ve üretimi yapılıyor. Bunun yanı sıra Türkiye’de tek üreticisi olduğumuz nikel kadmiyum akülerimiz uçak ve helikopterler başta olmak üzere, raylı sistem araçlarında, deniz araçlarında, gemilerde kullanılıyor. Son dönemde şirketimiz açısından önemli bir faaliyet alanı olarak ön plana çıkan enerji depolama sistemlerinin tasarımına ve üretimine başladık. Konteyner EDS, mini EDS ve özel tasarım EDS’leri şirket bünyemizde üretiyoruz. Ayrıca üretimini yaptığımız batarya ve pil bloklarının şarj cihazlarının da üretimini yapıyoruz. Kayseri’de; elektronik devre ve mekanik tasarımı ile yazılım, Ankara’da; malzeme sentezi, elektrokimya, pil tasarımı, modelleme ve simülasyon, İstanbul’da; yakıt hücreleri ve hidrojen teknolojileri, Edirne’de; yeşil enerji çalışmaları üzerine araştırma ve ürün geliştirme çalışmalarını dört ayrı Ar-Ge merkezimizde uzman ve dinamik kadromuzla sürdürüyoruz. 6 Ağustos 2021 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımızın onayıyla “Proje Bazlı Devlet Yardımı” verilmesi uygun görülen ASPİLSAN Enerji Lityum İyon Pil Üretim Tesisimiz ise Haziran 2022 tarihinde seri üretime geçti. Tesisimizde üretilen piller ile hem savunma sanayi hem de özel sektörün ihtiyacını yerli ve milli olarak karşılıyoruz, ayrıca ilerleyen dönemlerde farklı tip, boyut ve teknolojilerdeki pil hücrelerinin de geliştirilmesi çalışmalarına devam ediyoruz. Yatırımımız, toplam 25 bin m2’lik kapalı alanda konuşlanıyor. ASPİLSAN Enerji’nin ürettiği piller, Telsiz, Jammer, Robotik Sistem, Silah Sistemi, Elektrikli El Aletleri, Medikal, Hibrit Araçlar (HEV), Akıllı Tekstil Ürünleri bataryaları, E-Bisiklet, E-Scooter, Forklift, UPS Sistemleri (Mini EDS) ve Enerji Depolama Sistemlerinde kullanılabiliyor.
ASPİLSAN Enerji’nin, Ar-Ge strateji ve faaliyetlerine değinir misiniz? Ar-Ge bütçeniz yıllar itibarıyla nasıl değişim gösterdi? Ar-Ge’ye yönelik kaç tesisiniz var?
Ülkemizin ve savunma sanayimizin enerji ihtiyaçlarının karşılanması için tüm faaliyetlerimizi; her daim yenilikçi yaklaşımlarla, çizdiğimiz stratejiden çıkmadan ve geleceğin teknolojilerine öncü olacak şekilde yürütme gayesindeyiz. Ar-Ge 250 araştırmasına göre ASPİLSAN Enerji, 2021 yılında “Ar-Ge Merkezinde Yürütülen Proje Sayısına Göre İlk 100” kategorisinde ülkemizin en çok proje yürüten 33. firması oldu. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın desteğiyle başladığımız ve sürdürdüğümüz lityum iyon pil üretim tesisi yatırımımız, dönüşüm ve büyüme anlamında 2021-2022 yılları arasında ASPİLSAN Enerji’nin en önemli konusu oldu. ASPİLSAN Enerji olarak pil üretimini yerli ve milli olarak yapma konusunda çok önemli bir yol katettik.
ASPİLSAN Enerji olarak Kayseri, Ankara, İstanbul ve Edirne’de bulunan dört ayrı Ar-Ge merkezimizde sektörümüzdeki inovatif çözümleri ve ileri teknolojileri sıkı takip ediyoruz. Ar-Ge merkezlerimizde ASELSAN, TUSAŞ ve Roketsan ürünlerine yönelik yüksek teknolojili batarya tasarım projelerinde önemli bir yol aldık. Bu bataryalar, ülkemizin kritik savunma sistemlerinin yerli ve milli olarak üretilmesine önemli katkılar sağlayacak. Ankara Ar-Ge Merkezimizde, hem pil geliştirme ve tasarlama yeteneğine sahip hem de hammadde üreticilerine destek verecek bir altyapının kurulumunu tamamladık. Ülkemizin pil çalışmalarında bir üs olacak bu Ar-Ge merkezimizde, pil üretimi ve geliştirilmesine yönelik küçük ya da büyük her türlü testle ilgili tüm paydaşlarımıza hizmet veriyoruz. Benzer şekilde, TÜBİTAK Raylı Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü (RUTE) ile imzaladığımız bir sözleşme sayesinde pil geliştirme çalışmalarını ortak yürütüyoruz. İstanbul Ar-Ge merkezimizde ise hidrojen ve yakıt pili konusundaki çalışmaların ilk prototiplerini ortaya koyarak önemli bir aşamayı geride bıraktık. Hem elektrolizör hem de yakıt hücresi prototiplerimizi kamuoyuna sunduk. Bu çalışmalarımızın ne kadar önemli olduğu, Paris Sözleşmesi’nin imzalanmasından sonra daha da belirginleşti. Önümüzdeki dönemde bu konudaki çalışmalarımız daha da hız kazanacak. Farklı pazarlar ve yeni ürünler açısından baktığımızda, çeşitli raylı sistem akülerini yerlileştirerek önemli bir pazara giriş yaptık. Ülkemizde yapılan metro ve tren yatırımlarına paralel olarak raylı sistem bataryaları alanında yatırımlarımızın sonucunu aldık ve ilk yerli Raylı Sistem akülerimizi işletmelerimize ve üretici firmalarımıza sağladık. Ayrıca farklı deniz platformları için de ilk ürünlerimizi vermeye başladık. Bunun yanı sıra Arçelik ile birlikte ev aletleri için de bataryalar üretme kararı alarak yeni bir pazara daha adım atmış olduk. Yine telekom bataryalarımız ve e-mobilite bataryalarımızla iki ayrı sektörde de önemli iş birlikleri gerçekleştirdik. Yine Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) sertifikasyonu sayesinde sivil havacılık pazarına da girdik. Yerli ve milli imkanlarla Türk mühendislerinin emeği ile ülke sanayimizin güçlenmesi hedefiyle araştırmaya, geliştirmeye çizdiğimiz stratejiden çıkmadan emin adımlarla devam edeceğiz.
ASPİLSAN’ın halihazırda üzerinde çalıştığı Ar-Ge projeleri/alanları neler? Üretimlerinizde yerlilik oranı nedir?
Yaklaşık maliyeti 1,5 milyar liraya tamamlanan ASPİLSAN Enerji Lityum İyon Pil Üretim Tesisimiz ile birlikte, bölgede pil hücresi üreten tek şirket konumundayız. Bu konuda dışa bağımlılığı sona erdirme ve tamamen milli teknolojiyle yerli üretim yapma hedefiyle çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu yatırımımızla lityum nikel manganez kobalt oksit (NMC) kimyasında ve silindirik tipteki pillerin tasarım, geliştirilme ve üretim metodolojisine yönelik bir teknolojiyi ülkemize kazandırdık. Bu kapsamda da hedefimiz pil teknolojileri konusunda, Ar-Ge ve üretimin yanı sıra düşünsel anlamda da sektörün öncüsü ve referans noktası olarak çalışmalarımızı yürütmektir. ASPİLSAN Enerji’nin müteakip dönemde yapacağı yatırımların çekirdeği olan bu yatırım sonucunda, yarının Türkiye’si için önemli bir safhayı gerçekleştirmiş olup e-mobilite çağında Türkiye’nin en önde yerini alması için ilk adımları attığımızı söyleyebilirim. ASPİLSAN Enerji’nin bu yatırımı ile 1981 yılında ASPİLSAN’ı kuranların o dönemde hayal ettikleri ve gerçekleştirdikleri yerli ve milli üretim ile ülkenin ihtiyaçlarının karşılanmasını bugünkü teknoloji ile gerçekleştirmiş olarak ülkemizin öncesine göre dışa daha az bağımlı olacağını söyleyebiliriz. Bugün itibariyle li-iyon pilde %65, diğer ürünlerimizde ise %55 ila %85 aralığında yerlilik oranları ile üretim yapıyoruz. Bu oranları her geçen artırıyoruz. Örneğin kısa bir süre sonra Li-iyon pillerde kullandığımız alüminyum folyoyu da yerlileştireceğiz.
Türkiye’nin ve bölgenin ilk lityum iyon üretim tesisini kurdunuz? ASPİLSAN ENERJİ’nin lityum iyon pil üretim tesisi hakkında bilgi verir misiniz? (Yatırım büyüklüğü, üretimi, pazar payı ve hedefi, ihracatı, istihdamı…)
6 Ağustos 2021 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımızın onayıyla “Proje Bazlı Devlet Yardımı” verilmesi uygun görülen ASPİLSAN Enerji Lityum İyon Pil Üretim Tesisimiz sayesinde ülkemiz yerli lityum iyon teknolojisiyle tanıştı ve ilk kez yerli olarak üretimi yapıldı. Yatırımımız, toplam 25 bin m2’lik kapalı alanda konuşlanıyor. Pil Üretim Tesisimizin İnşaatı Temel Atma Töreni 2 Ekim 2020 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Yaklaşık 14 ay gibi kısa bir süre sonunda 27 Aralık 2021 tarihinde pil üretim tesisinin inşaatı tamamlanmış, Haziran 2022 tarihinde seri üretime geçilmiştir. Tesisimiz yaklaşık 1,5 milyar liraya tamamlanmış olup Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip ERDOĞAN başta olmak üzere, Eski Millî Savunma Bakanımız Sayın Hulusi AKAR, Eski Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sayın Mustafa VARANK, SSB ve TSKGV Yönetim Kurulu Başkanımız Sayın Prof. Dr. İsmail DEMİR, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcılarımız Sayın Hasan BÜYÜKDEDE ve Sayın Çetin Ali DÖNMEZ ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Genel Müdürü Sayın Sadık PİYADE fabrikanın kurulmasına büyük katkı sağlamışlardır. Hem ASPİLSAN Enerji’nin mevcut batarya üretiminde kullanılan piller hem de endüstride kullanılan pil çeşitleri göz önüne alındığında üretilen pilin NMC kimyasında ve 18650 ve 21700 silindirik tipte, 2800 mAh kapasitede olması planlanarak ilerlendi. Fabrikamız yılda 21 milyon pil üretmek üzere kuruldu. Ülkemizdeki en büyük kuru oda tesisimiz de mevcuttur. Pil üretim aşamalarının 2010 m2’si (%1 nemde 970 m2) kuru oda şartlarında yapılmaktadır. Bu miktar Türkiye’de yer alan tüm kuru odalarının toplamından fazladır. Pil üretim aşamalarının tamamı temiz oda şartlarında yapılmaktadır. Pil montaj hattı ISO7 sınıfında temiz oda özelliklerine sahipken, diğer alanlar ISO8 şartlarındadır. Normal şartlar altındaki dış ortam ile kıyaslandığında ISO8 10 kat, ISO7 100 kat daha az partikül bulunması anlamına geliyor. Bir diğer farklılığımız da çatı üstüne kurulan güneş enerji santralimizdir. Çatı üzerine kurulan Güneş Enerji Santralimizin toplam kapasitesi 1 MW olacaktır. Yıllık ortalama 1712 MWh üretim yapması planlanan GES projemiz ile 842 ton karbon salınımının önüne geçilecektir. Tesis kurulu gücümüz ile karşılaştırıldığında elektrik tüketimimizin 8’de 1’ini güneş enerjisinden sağlayacağız. Yakın gelecekte ise ihtiyacımız olan elektriğin kalan kısmını da Yeşil Enerji Havuzu’ndan tedarik ederek, tüketiminin tamamını yeşil enerjiden karşılayan bir tesis haline geleceğiz.
Lityum iyon pil teknolojisi neden önemli? Gelecekte petrolün yerini tutar mı?
Türkiye dünyadaki enerji depolama sistemlerinin artık arkasından gelen değil, bu yatırımla onların en önünde gelen aktörlerinden biri haline geldi. Türkiye gelecekte bir pil ülkesi olacak. Çünkü gelecekte her şey pille çalışacak. Teknoloji pilsiz olmayacak. Uzaydan, elimizdeki cep telefonuna kadar tüm platformlar için pil üretimi ülkemizde gelişecek Avrupa’ya ihracat yapacağız, bölgenin pil üretim merkezi haline geleceğiz. Şarj edilebilir pilin Türkiye’de üretilmesi diğer teknolojilerin de hızla gelişmesine katkı sağlayacak ve ülkemizin teknoloji anlamındaki bağımsızlığında da ciddi rol oynayacaktır. ASPİLSAN Enerji, müteakip dönemde yapacağı yatırımların çekirdeği olan bu çalışmaları sonucunda, yarının Türkiye’si için önemli bir safhayı gerçekleştirmekte, e-mobilite çağında Türkiye’nin en önde yerini alması için ilk adımları atmaktadır. Lityum piller enerjiyi depolamada kullanılmaktadır. Yani bir enerjinin üretilmesinden çok üretilmiş bir enerjinin uygun yer ve zamanda kullanılmasına imkan sağlayacak şekilde depolanması için kullanılmaktadır. Bu itibarla petrolün yerini tutması mümkün değildir. Ancak özellikle yenilenebilir enerji kaynakları tarafından üretilen enerjinin depolanmasında lityum pillerin kullanılması enerji üretiminde petrolün kullanılmasını önemli ölçüde azaltacaktır. Ayrıca araç ve diğer sistemlerde elektrik enerjisi kullanımını mümkün kılması ile de petrol tüketimini ve karbon salımını düşürecektir. Bu itibarla petrolün tüketiminin azaltılmasına katkıda bulunacaktır.
ASPİLSAN Enerji, hangi ürünlerde hangi ülkelere ihracat yapıyor? Hedef ihracat pazarlarınız hangileri?
Biz bir alt sistem üreticisi olduğumuz için doğrudan ihracat kadar dolaylı ihracat da bizim için önemli bir konu. Bunu biraz açmak gerekirse savunma sanayisinin doğası gereği, bizim ürünlerimiz genellikle yerli savunma sanayi şirketlerimiz tarafından üretilen platformlar içerisinde yer aldığı için onlar tarafından yurt dışına satılıyor. Bizim ürünlerimiz de platformlarla beraber dolaylı olarak ihraç ediliyor. Bununla birlikte yeni tesisimizde ürettiğimiz pillerle 2023 yılından itibaren önemli bir pil ihracatçısı olma hedefiyle de çalışmalarımızı yürütüyoruz. Özellikle Avrupa’ya ihracata yönelik olarak çalışmalarımızı yoğunlaştırdık. Üreteceğimiz piller, uluslararası standartları karşılamalarının yanında bir takım farklı ve kritik özelliklere de sahip olacak. Bölgedeki ilk üretici olmamız ve Uzak Doğu’dan tedarikte yaşanan sıkıntıların, bu pazara girişimizde bize yardımcı olacağını değerlendiriyoruz. Yine savunma sanayisi dışındaki ürünlerimizle de yurt dışına açılımımızın daha rahat olacağını değerlendirerek bu konuda gayretlerimizi yoğunlaştırıyoruz. Özellikle e-mobilite ve telekomünikasyon bataryalarımızın kısa zaman sonra yurt dışı pazarlarda yer alacağından eminiz.
